Білім беру жүйесінің үздіксіз өзгеруіне байланысты болашақ мұғалімдерді даярлау контекстінде проблемалар мен міндеттердің тұтас пулын өзектендіру байқалады. Білім беру жүйесінің негізгі сұранысы-педагогтар өз кәсіби қызметін білім беру кеңістігінің үздіксіз өзгеріп отыратын ортасында тиімді жүзеге асырады. Педагогикалық бейіндегі мамандарды даярлау білім беру ұйымының (мемлекеттік немесе жеке) мәртебесіне қарамастан елдің барлық және өңірлік жоғары оқу орындарында жүзеге асырылады. Айта кету керек, қазіргі заманғы ғалымдар педагогикалық кәсіби құзыреттіліктің ерекше құрылымдық кіші түрлеріне ерекше назар аударады. Осы аспект негізінде болашақ мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің құрылымында болжамды құзыреттілікті бөлу заңды болып табылады [1].

Педагогтердің болжамдық дағдылары, педагогикалық болжау және болжамдық құзыреттілік ғылым мен білім беру жүйесінің өкілдері тарапынан жоғары қызығушылық тудыратын объектілер болып табылады. Осыған қарамастан, қазіргі жағдайда болжамдық құзыреттілікті қалыптастыру процесін педагогикалық қамтамасыз ету және білім беру практикасына педагогикалық болжау әдістемесін сапалы енгізу мәселесі ерекше өткір болып отыр. Болашақ мұғалімдерге қойылатын өзекті талаптар кәсіби практикадағы жобалардың деңгейін арттыруға және оларды тез шешуге дайын болмауға бағытталған міндеттер жиынтығымен ерекшеленеді. Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, педагог кадрлардың болжамды құзыреттілігі педагогтың білім беру практикасындағы кәсіби жетістігін анықтайтын басым функциясы ретінде әрекет ете бастайды.

И. М. Фейгенберг, В.А. Иванников және П. К. Анохин, алдын-алу қызметі және қажетті болашақ форматындағы ықтималды болжау туралы айта отырып, антиципациялық қызметтің функцияларын жіктеді. Олар 3 функцияны анықтады: коммуникативті, аффективті және когнитивті [2].

Білім беру жүйесінің болашақ маманы білімін кешенді жүйеге жинақтайтындықтан, көп жылдық оқу процесінің арқасында болашақ педагогтардың жоғары білім алу процесінде болжамды құзыреттілігін қалыптастыруды педагогикалық қамтамасыз етуді неғұрлым егжей-тегжейлі зерделеу қажет. Кәсіптік перспективада табысты жұмыс істеу үшін білім беру жүйесінің өкілдері мынадай дағдыларды меңгеруі тиіс: кәсіптік қызметті және оқу процесін жоспарлау, рационализаторлық дағдылар, оқу процесінде қызметтік тәсілді іске асыру шеңберінде тиімді мақсат қою және алгоритмдеу дағдылары.

А. В. Глузман [3] болашақ педагогикалық кадрларды даярлаудың оқу-тәрбие процесінде құзыреттілікке негізделген тәсілдің негізгі принциптері болашақ мамандардың бәсекеге қабілеттілігінің жоғары деңгейін қамтамасыз ететін фактор болып табылатынын атап өтті. Болашақ мұғалімнің нәтижелі кәсіби қызметке дайындығының жоғары деңгейін қарастыру шеңберінде құзыреттілік тәсілді орналастыру осы тұжырымдаманың мазмұнының іргелі негізінде болжамдық құзыреттілікті қалыптастыру бағдарламасын құрылымдау қажеттілігі туралы түсінік береді. Педагогика ғылымының жетекші өкілдерінің теориялық, қолданбалы және іргелі жұмыстарын зерттеу нәтижелері бойынша "құзыреттілік" феноменін адамның алынған дағдылар, білім мен дағдылардың жиынтығын іс жүзінде жүзеге асыруға мағыналы дайындығы мен қабілеті ретінде түсіндіруге болады. Болжамды салдарлармен және кәсіби қызметтің белгілі бір жағдайларында нәтижелерімен.

Яғни, Веденская Т.Е. [4] мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің келесі құрылымдық компоненттерін сипаттайды:

1) жеке тұлғаның идеалдарының жиынтығын, оның мотивациялық-құндылық көзқарастары мен қажеттіліктерін қамтитын бағыт;

2) маманның дағдыларын, білімі мен дағдыларын жалпылайтын тәжірибе;

3) мұғалімнің қолда бар білімді көпфункционалды қолдану, барабар мақсат қою және кәсіби қабілеттерінде көрінетін қасиеттер өзін-өзі дамыту. Бүгінгі таңда білім беру ортасын жетілдірудің және оның өзгеруінің арқасында маманның кәсіби құзыреттілігі түрлерінің кешені трансформацияның үздіксіз тенденциясымен сипатталады. бұл фактордың негізі педагогикалық кәсіптің болашақ өкілдерін кәсіби даярлаудың нақты аспектілері болып табылады.

А. Ф. Алқабидің еңбектерінде болашақ педагогтардың болжамдық құзыреттілігінің компоненттерін жіктеу және жалпы болжамдық құзыреттілікті құрылымдау жүзеге асырылды. автор келесі компоненттерді анықтады: белсенділік.

Бұл компонент кәсіби, когнитивті және оқу іс-әрекеттерінің жиынтығында көрінеді. Бұл ғылыми негізделген педагогикалық болжамды жүзеге асыру үшін негіз болып табылады. Дәл осы компоненттің арқасында маман оқу процесін қажетті қорытынды мақсаттарға сәйкес жоспарлай алады. [5].

Ғалымдар міндеттерді жоспарлау және қою, мақсаттарды ыдырату аспектісінде оқытушылардың болжамды құзыреттілігіне басымдық береді. педагогтың болжамдық қабілеттерінің жоғары деңгейі жетістіктер мен перспективалардың тұрақты кәсіби өсуінің, инновациялық педагогикалық әзірлемелердің ауқымды арсеналында бағдарлау болжамын жүзеге асырудың ажырамас буыны ретінде сипатталатыны анықталды. осыған сүйене отырып, қоғамның сұраныстарымен бірге болашақ мұғалімдерді даярлау барысында болжамды құзыреттіліктің ең тиімді қалыптасуы бірінші орынға шығады.

Отандық және шетелдік зерттеушілердің бірқатар жұмыстарында баяндалған әзірлемелердің, теориялық тәсілдер мен қағидаттардың жеткілікті санына қарамастан, білім беру жүйесінің болашақ мамандарының болжамдық құзыреттілігін қалыптастыру процесін педагогикалық қамтамасыз ету мәселесі ғылыми салада ерекше маңызды болып қала беретінін атап өткен жөн.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ананьев, Б.Г. сенсорно-перцептивная организация человека // познавательные процессы: ощущения, восприятие.– М.: Педагогика, 1982 – с. 60-156.
2. Анохин П. К. Опережающее отражение действительности // вопросы философии. – 1962 –т. 5 – с. 97-111.
3. Глузман, А.В. Технология формирования культуры межличностного общения у будущих учителей в системе высшего педагогического образования Крыма // проблемы современного педагогического образования. – 2016 – №. 51-1. – с. 3-9.
4. Веденская, Т.Е. Понятие «система» и системный подход в педагогике // теория и практика общественного развития. – 2015 – №. 7 – с. 197-199.
5. Присяжная, А.Ф. Реализация акмеологического подхода в формировании прогностической компетентности будущих педагогов. – М.: МПГУ, 2006 – 153 с.

Скачать файл