Азаматтық бірегейлік — бұл ел азаматтарының өз мемлекетіне, оның заңдары мен құндылықтарына деген ортақ түсінік, құрмет және жауапкершілік сезімі. Бұл ұғым қоғамда тұрақтылық пен үйлесімділік қалыптастырудың негізі болып табылады. Азаматтық бірегейлік әлеуметтік ортада адамдар арасындағы бірлікті, төзімділікті, құрмет пен ынтымақтастықты қалыптастыруға мүмкіндік береді. Әсіресе, бастауыш мектеп кезеңінде патриоттық тәрбие мен азаматтық жауапкершілікті дамыту маңызды рөл атқарады, өйткені бұл кезең баланың әлемге, қоғамға және өзіне деген көзқарасын қалыптастырудың алғашқы кезеңі болып табылады.

Патриоттық тәрбие азаматтық бірегейлікті қалыптастырудың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл тәрбие балаға өз елінің тарихын, мәдениетін, салт-дәстүрін және ұлттық құндылықтарын түсінуге көмектеседі. Бастауыш мектептегі патриоттық тәрбие балалардың ойлау қабілетін дамытып, оларды азаматтық жауапкершілікке тәрбиелейді. Осылайша, жас ұрпақ өз еліне деген сүйіспеншілік пен мақтаныш сезімін қалыптастырады.

Ғылыми зерттеулерге сүйенсек, азаматтық бірегейлік көбінесе мектептің оқыту процесінде ғана емес, сыныптан тыс іс-шараларда да дамиды. Ұлттық мәдениет пен дәстүрлерге негізделген тәрбие балалардың бойында мемлекетке деген адалдық пен құрмет сезімін ұялатады.

Бастауыш мектепте азаматтық бірегейлікті қалыптастырудың түрлі әдістері бар. Олардың ең тиімділері [1]:

• Оқу бағдарламасы мен пәндер арқылы азаматтық тәрбиені енгізу. Тарих, әдебиет, музыка және бейнелеу өнері сияқты пәндер арқылы балаларға туған елдің тарихы мен мәдениетін таныстыру. Мысалы, қазақ халқының ұлы тұлғалары мен тарихи оқиғалары жайлы оқыту баланың ұлттық санасын оятып, өз еліне деген мақтаныш сезімін қалыптастырады.
• Сыныптан тыс іс-шаралар. Мектеп ішінде өткізілетін көрмелер, шығармашылық жобалар, ұлттық мерекелер мен ойындар балалардың өз елінің мәдениетіне деген қызығушылығын арттырады.
• Жобалық әдіс. Оқушылардың қоғамдағы мәселелерге белсене қатысуын қамтамасыз ететін жобалар мен зерттеулер жүргізу балалардың азаматтық белсенділігін арттырады.

Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық сезімдерін дамыту үшін олардың жеке тәжірибесіне сүйене отырып, ұлттық құндылықтарды күнделікті өмірде қолдануға үйрету маңызды.

Бастауыш мектеп кезеңі — тұлғаның адамгершілік және әлеуметтік дамуының негізі қаланатын кез. Бұл кезеңде баланың дүниетанымы қалыптасып, оның азаматтық ұстанымдары айқындалады. Азаматтық бірегейлік өз елінің азаматтарына ортақ жауапкершілік сезімін білдіреді және баланың жеке тұлғасы мен қоғам арасындағы байланысты нығайтады.

Осы тұрғыдан алғанда, бастауыш мектептің рөлі ерекше. Мектеп оқушыларына патриоттық тәрбие беру арқылы оларды өз елінің тарихы мен мәдениетімен таныстырып, оларды әлеуметтік жауапкершілікке тәрбиелейміз. Бұл ұрпақтардың өзара түсіністік пен ынтымақтастықта өмір сүруіне негіз болады. Балаларға ұлттық құндылықтарды ұғындыру, олардың азаматтық борышы мен құқықтарын түсіндіру азаматтық бірегейлікті қалыптастыруда маңызды қадам болып табылады [2].

Азаматтық бірегейлік — бұл адамның өз елінің азаматтығына деген мақтанышы, ұлттық құндылықтарды, дәстүрлерді және тарихты сыйлау. Бастауыш мектеп осы маңызды процеске ықпал ете отырып, жас ұрпақтың азаматтық сана-сезімін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Азаматтық бірегейлікті қалыптастыру тек білім беру үдерісімен ғана шектелмей, оқушыларды ұлттық және әлеуметтік жауапкершілікке, мемлекет алдындағы міндеттерін түсінуге үйретуді де қамтиды.

Азаматтық бірегейлік адамды өз елінің, қоғамының бөлінбес бөлігі ретінде сезінуге мүмкіндік береді. Ол қоғамдағы адамдарды ортақ мақсатқа бағыттайды, оларды үйлесімділікке, өзара сыйластыққа және патриоттық сезімге тәрбиелейді. Бұл тек жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның дамуына ықпал етеді.

Бастауыш мектеп азаматтық бірегейлікті қалыптастырудың алғашқы сатысы болып табылады. Осы кезеңде балалар қоғамның түрлі аспектілерін, ұлттың тарихы мен мәдениетін, ұлттық құндылықтарды және адам құқықтарын біле бастайды. Мұғалімдер балаларға азаматтық міндеттерді, қоғамда өз орнын табуды және жауапкершілікті сезінуді үйретеді.

Ұлттық құндылықтарды насихаттау арқылы бастауыш мектеп азаматтық бірегейлікті қалыптастыруға ықпал етеді. Балаларға елдің тарихын, мәдениетінің ерекшеліктерін, тілін үйрету олардың өз елінің мәдени мұрасына деген құрметін арттырады. Мұндай тәрбие оқушыларды өз елінің патриоты болуға баулиды, ұлттық мақтаныш сезімін ұялатады.

Бастауыш мектеп оқушыларының құқықтары мен міндеттерін түсінуі өте маңызды. Оларға өз елінің заңдары мен нормаларын, мемлекеттің құрылымы туралы білім беру арқылы азаматтық жауапкершілік сезімін қалыптастыруға болады. Оқушылар өз міндеттерін орындау, қоғамдық тәртіпті сақтау, қатаң моральдық және этикалық нормаларды ұстану керектігін түсінеді [3].

Азаматтық бірегейлікті қалыптастырудың тиімді әдістерінің бірі — интерактивті әдістерді қолдану. Оқушыларға топтық жұмыс, пікірталас, рөлдік ойындар арқылы мемлекет, қоғам, азаматтық жауапкершілік туралы түсініктер беріледі. Мұғалімдер түрлі тақырыптар бойынша балалармен диалог жүргізіп, олардың өз пікірін білдіруге мүмкіндік береді. Осылайша, оқушылар өз ойларын еркін жеткізе отырып, азаматтық позициясын анықтайды.

Азаматтық бірегейлікті қалыптастыру — тек мектептің міндеті ғана емес, бүкіл қоғамның алдында тұрған маңызды міндет. Бастауыш мектеп бұл процеске өз үлесін қосып, балалардың азаматтық санасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Ұлттық құндылықтарды құрметтеу, патриотизмді тәрбиелеу, қоғам алдындағы жауапкершілікті түсіну — бұл жолда маңызды қадамдар болып табылады.

Азаматтық бірегейлікті қалыптастыру — бұл ұзақ уақытты талап ететін процесс, және ол ең алдымен бастауыш мектепте жүзеге асырылуы қажет. Бастауыш мектептің басты міндеті — балаларға азаматтық, патриоттық тәрбие беру арқылы оларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге, қоғамға белсенді қатысуға және өз елінің тарихына, мәдениетіне деген сүйіспеншілік сезімін дамытуға үйрету. Бұл тәрбие қоғамның тұрақтылығы мен дамуына ықпал етеді, сондай-ақ азаматтық жауапкершілік пен бірлікті нығайтады.

Бастауыш мектеп мұғалімдері мен тәрбиелік іс-шараларды ұйымдастырушылар азаматтық бірегейлікті қалыптастыру жолында маңызды рөл атқарады.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Балаева З. Патриоттық тәрбие беру әдістемесі. Алматы: Мектеп, 2020. – 15 б.

2. Құдайбергенова А. Бастауыш мектепте азаматтық тәрбиенің маңызы. Журнал «Білім және қоғам», 1(2), 2018, 45-49 б.

3. Сейітқасымова Г. Азаматтық бірегейлік және патриоттық тәрбие. Қызылорда: Ғылым, 2019. - 55 б.

Скачать файл